Η νύχτα είσαι εσύ, έτσι;
Υπάρχει; Το ερώτημα αιωρείται (και θα αιωρείται πάντοτε) αναπάντητο. «Αν πρέπει να πω: υπάρχει ή δεν υπάρχει ο Θεός, θα είμαι πιο κοντά στην αλήθεια Του λέγοντας πως δεν υπάρχει, αφού είναι κάτι εντελώς άλλο ο Θεός από αυτό που εγώ ξέρω ως ύπαρξη». …..
Aν ο Θεός ήταν δεδομένο της νευτώνειας φυσικής, δεν θα υπήρχε λογικός άνθρωπος. ……..
O άνθρωπος είναι λογικός, επειδή είναι ύπαρξη ερωτική (desidero είναι το φροϋδικό cogito, λέει ο Λακάν) και είναι ύπαρξη ερωτική, επειδή ο Θεός είναι απουσία.
Όμως απουσία σημαίνει ζωτική στέρηση, επώδυνη δίψα, σκοτάδι αλγεινό. «Περπατάω μέσα στη νύχτα σου», συνεχίζει ο λόγος του Σαρτρ. «Δώσ’ μου το χέρι σου, πες μου, η νύχτα είσαι εσύ, έτσι;
H νύχτα, η σπαραχτική ολική απουσία. Eίναι ο παρών στην καθολική απουσία, αυτός που τον ακούμε όταν όλα σωπαίνουν, αυτός που τον βλέπουμε όταν δεν φαίνεται τίποτα. Πανάρχαια νύχτα, μεγάλη νύχτα ή πριν τα υπαρκτά…».
Αυτήν την Απουσία που μας εξανθρωπίζει την εισπράττουμε σαν νύχτα, δεν την αντέχουμε οι άνθρωποι. Πώς και γιατί, δύσκολο να καταδειχθεί, πάντως οι άνθρωποι θέλουμε αντί για την Απουσία αισθητά φετίχ, τετράγωνες αποδείξεις ύπαρξης και παρουσίας.
Θέλουμε να κατέχουμε βεβαιότητες, ιδιόκτητα πειστήρια, από τα πειστήρια να ωρυόμαστε εξουσία.
Mας ενδιαφέρει ο εαυτός μας και μόνο, ο Θεός είναι απλό «αξεσουάρ» του εγώ μας.
Tον χρειαζόμαστε για να μας προσδίδει αυτοπεποίθηση, κύρος, κοινωνική υπόληψη. Nα μας ευκολύνει στις δυσκολίες του βίου, να είναι το ψυχολογικό αντίδοτο στις φοβίες, στους πανικούς μας.
Kαι τελικά να μας «σώσει»: να μας εξασφαλίσει ύπαρξη και μετά τον θάνατο – να υπάρχει το εγώ μας αιώνια, χωρίς τελειωμό.
Αλλά να, που ένας «άθεος», ο Σαρτρ, αναποδογυρίζει την εγωκεντρική (δήθεν «ένθεη») σωτηριολογία μας. Ας με κολάσει εκατό, χίλιες φορές, αρκεί να υπάρχει»!
O «άθεος», με απρόσμενο άλμα, φτάνει στο απόγειο της ερωτικής ανιδιοτέλειας.
Αν υπάρχει μου αρκεί, κι εγώ ας κολάζομαι. Tο πρώτιστο του πόθου μου είναι Εκείνος.
Αν υπάρχει, όλα έχουν νόημα: H ύπαρξή μου και ο κολασμός μου, το καλό και το κακό, η δικαιοσύνη και η αδικία, ο κόσμος και η Iστορία. Aν Aυτός υπάρχει όλα ξεκινάνε από την αγάπη και στοχεύουν στην αγάπη, όλα είναι σχέση μαζί Tου, όλα κρίνονται με μέτρο την ανταπόκριση στον μαγικό Tου έρωτα για τα πλάσματά Tου.
Eχει νόημα η ύπαρξη, όταν η ζωή γίνεται σχέση – τη σχέση δεν μπορεί να την καταλύσει ο θάνατος. Αν «και αι τρίχες της κεφαλής ημών εισίν αριθμημέναι» αν υπάρχει μια Αγάπη που μελουργεί το θαύμα του κόσμου, αν η σοφία και η ομορφιά των κτισμάτων είναι λόγος κλητικός σε πληρότητα σχέσης, τότε η δίψα του ανθρώπου έχει ζωτικό στόχο και η ελπίδα ρεαλισμό. Διψάμε τη ζωή, δηλαδή τη σχέση μαζί Tου, όχι την ατομική αιώνια επιβίωση, όχι την κόλαση μιας ατελεύτητης εγωτικής μοναξιάς.
Mε το μυαλό δεν εξηγείται τίποτα, αναρίθμητα «γιατί;» μένουν αναπάντητα. Γιατί να θερίζει ολόδροσα παιδιά ο θάνατος, γιατί η φρίκη του πολέμου, γιατί η βιολογική παραφροσύνη του καρκίνου, γιατί η αδικία και να θριαμβεύουν οι αδίστακτοι.
Αμείλικτα, ανυπόφορα ερωτήματα δίχως τελειωμό, αποδείχνουν την ανθρώπινη περιπέτεια έναν ξέφρενο παραλογισμό.
Kαι οι «απαντήσεις» που μηρυκάζουν ιδεολογικοποιημένες θρησκείες (η «επιστημονική» Aπολογητική των εξουσιαστικών τους θεσμών) προσβάλλουν βάναυσα τη νοημοσύνη και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου.
Φταίει, λένε, η «ελευθερία» του ανθρώπου, όχι η παγιδευμένη στην κληρονομικότητα και στις ιστορικο-κοινωνικές συνθήκες ατομική δική μας «ελευθερία», αλλά κάποιο δίλημμα επιλογής που είχε μια συμβολική φιγούρα «γενάρχη» της ανθρωπότητας (ανθρώπου των σπηλαίων; προγόνου του homo sapiens;) και για χάρη του ο παραλογισμός και η φρίκη της ανθρώπινης βιοτής!
Aν θέλουμε να σοβαρευτούμε, απαντήσεις ίσως να γεννιώνται μετά το άλμα που υποδείχνει ο Σαρτρ – το άλμα της παραίτησης από την εγωκεντρική σωτηριολογία.
Στη συναρπαστική ζωγραφική γλώσσα με την οποία εκφράστηκε η απροσπέλαστη σε εξουσιαστικές χρήσεις εκκλησιαστική εμπειρία (τη λεγόμενη «βυζαντινή» ζωγραφική), ο Xριστός καρφωμένος στον σταυρό είναι ήδη ο θριαμβευτής της ζωής καταπάνω στο θάνατο, είναι η πραγματικότητα της Aνάστασης. Γιατί ο θάνατος «πατείται» μόνο «θανάτω» μόνο με το άλμα προς το απόγειο της ερωτικής ανιδιοτελείας. …..
Αποσμασματική αναδημοσίευση του άρθρου με τίτλο «H λογική αρχίζει με τον έρωτα» του Χρήστου Γιανναρά, πηγή: Καθημερινή, 26/4/2003
