Ζύγκμουντ Μπάουμαν-Ρευστή αγάπη
“Ο έρωτας συγγενεύει με το υπερβατικό…
είναι ένα δίχτυ που απλώνεται στην αιωνιότητα”
…..Μπορεί κανείς να ερωτευτεί περισσότερες από μία φορές και ορισμένοι άνθρωποι καμαρώνουν ή παραπονούνται επειδή ερωτεύονται και «ξε-ερωτεύονται» (τόσο οι ίδιοι όσο και κάποιοι άλλοι με τους οποίους γνωρίζονται στην πορεία) υπερβολικά εύκολα. Όλοι έχουμε ακούσει διάφορες ιστορίες σχετικά με τέτοια «ερωτομανή» ή «ευαίσθητα στα βέλη του έρωτα» άτομα.
… Άλλωστε ο ρομαντικός ορισμός του έρωτα ως «αιώνιας αγάπης» είναι οριστικά ανεπίκαιρος-η ημερομηνία λήξης του έχει παρέλθει εξαιτίας της ριζικής αναδιάταξης των δομών συγγένειας που εξυπηρετούσε και από τις οποίες αντλούσε το κύρος και τη σοβαρότητά του. Όμως, ο εκφυλισμός αυτής της ιδέας σημαίνει, αναπόφευκτα, την απλοποίηση των ελέγχων που πρέπει να περάσει μια εμπειρία για να θεωρηθεί «έρωτας».
Αντί να ανέλθουν περισσότεροι άνθρωποι στα υψίπεδα του έρωτα σε περισσότερες περιπτώσεις, τα υψίπεδα αυτά κατρακύλησαν, ως αποτέλεσμα, το σύνολο των εμπειριών στις οποίες αναφερόμαστε με τη λέξη έρωτας διευρύνθηκε τρομακτικά. Μια βραδιά περιστασιακού σεξ περιγράφεται υπό την κωδική ονομασία «κάνω έρωτα».
Αυτή η ξαφνική αφθονία και η φαινομενική διαθεσιμότητα «ερωτικών εμπειριών» ενδέχεται να- και όντως-τρέφει την πεποίθηση ότι ο έρωτας (να ερωτεύεσαι, να επιδίδεσαι στο κυνήγι του έρωτα) είναι δεξιότητα που μαθαίνεται και ότι η αντίστοιχη επιδεξιότητα αναπτύσσεται ευθέως ανάλογα προς τον αριθμό των πειραμάτων και τη συχνότητα της άσκησης. Μέχρι που φθάνει κανείς να πιστεύει (όπως τόσο συχνά συμβαίνει) ότι οι δεξιότητες στον έρωτα αναπτύσσονται κατ’ ανάγκην με τη σώρευση εμπειριών, ότι ο επόμενος έρωτας θα είναι εμπειρία ακόμη πιο ευφρόσυνη από τον τρέχοντα ομόλογό του, μολονότι, βέβαια, όχι τόσο συναρπαστική ή διεγερτική όσο ο μεθεπόμενος.
Αλλά και αυτό δεν είναι παρά ακόμη μια ψευδαίσθηση.
…Στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνα, η Διοτίμα από τη Μαντινεία (δηλαδή σε ελεύθερη απόδοση, η προφήτις «Φοβού-τον-Θεό από την πόλη των προφητών») υποδεικνύει στον Σωκράτη, με την ολόψυχη συγκατάθεση του τελευταίου, ότι «δεν είναι η ομορφιά το αντικείμενο του έρωτα όπως εσύ νομίζεις», «είναι η γέννα και η γονιμοποίηση στην ομορφιά». Να αγαπά κανείς σημαίνει να «επιθυμεί να γονιμοποιήσει και να γεννήσει» κι έτσι ο εραστής «αναζητάει κι αυτός, γυρίζοντας εδώ κι εκεί, την ομορφιά όπου θα μπορέσει να γεννήσει».
Με άλλα λόγια, ο έρωτας δεν βρίσκει το νοημά του στη λαχτάρα για προκατασκευασμένα, έτοιμα και ολοκληρωμένα πράγματα-αλλά στην ανάγκη να συμμετάσχει στο γίγνεσθαι αυτών των πραγμάτων. Ο έρωτας συγγενεύει με το υπερβατικό. Δεν είναι παρά ένα άλλο όνομα της δημιουργικής ορμής και ως τέτοιος είναι κατάφορτος από κινδύνους: όπως κάθε δημιουργία, δεν είναι ποτέ σίγουρος που θα καταλήξει.
Σε κάθε έρωτα υπάρχουν τουλάχιστον δύο όντα, καθένα από τα οποία αποτελεί τον μεγάλο άγνωστο στις εξισώσεις του άλλου. Το γεγονός αυτό που κάνει τον έρωτα να μοιάζει με την ιδιοτροπία της μοίρας-με αυτό το αλλόκοτο και μυστηριώδες μέλλον που είναι αδύνατο να προβλεφθεί, να προληφθεί ή να αποκρουστεί, να επισπευσθεί ή να αναχαιτιστεί. Να αγαπάς θα πει να ανάγεσαι σε τούτη τη μοίρα, σε αυτή την εξοχότερη όλων των ανθρώπινων καταστάσεων, στην οποία ο φόβος και η χαρά ενώνονται σε ένα κράμα που δεν επιτρέπει πλέον το διαχωρισμό των συστατικών του. Η διάνοιξη σε αυτή τη μοίρα θα πει, σε τελευταία ανάλυση, εισδοχή της ελευθερίας που ενσαρκώνεται στον Άλλο, τον ερωτικό σύντροφο.
Όπως το έθετε ο Έριχ Φρομ (ErichFromm): «Η ικανοποίηση στην ατομική αγάπη δεν είναι εφικτή δίχως γνήσια ταπεινοφροσύνη, θάρρος, πίστη και πειθαρχία»- μόνο και μόνο για να προσθέσει αμέσως, με θλίψη, ότι σε «έναν πολιτισμό στον οποίο αυτές οι ιδιότητες σπανίζουν, η επίτευξη της ικανότητας για αγάπη παραμένει κατ’ ανάγκην σπάνιο κατόρθωμα».
…… Η υπόσχεση εκμάθησης της τέχνης της αγάπης είναι μια (ψευδής, παραπλανητική αλλά και τόσο ευσεβώς ποθητή!) υπόσχεση μετατροπής της «ερωτικής εμπειρίας» καθ’ ομοίωσιν άλλων εμπορευμάτων τα οποία σαγηνεύουν και αποπλανούν κραδαίνοντας όλα τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά, υποσχόμενα να αφαιρέσουν την αναμονή από την επιθυμία, τον ιδρώτα από την προσπάθεια και την προσπάθεια από τα αποτελέσματα.
Δεν υπάρχει αγάπη χωρίς ταπεινοφροσύνη και θάρρος. Και τα δυο είναι απαραίτητα, σε τεράστιες και συνεχώς ανανεούμενες ποσότητες, όποτε εισχωρεί κανείς σε περιοχές ανεξερεύνητες και αχαρτογράφητες-και όποτε κάνει την εμφάνισή του ο έρωτας ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα ανθρώπινα όντα, τα οδηγεί σε τέτοιες ακριβώς περιοχές…
….Επιθυμία και έρωτας. Αδέλφια αμφιθαλή. Γεννιούνται κάποτε ως δίδυμα, ποτέ όμως ως δίδυμα ομοζυγωτικά.
Η επιθυμία είναι διάθεση να καταναλώσουμε: να απορροφήσουμε, να κατασπαράξουμε, να καταπιούμε και να χωνέψουμε-να εξολοθρεύσουμε… Τα αναλώσιμα έλκουν, τα απορρίματα απωθούν. Μετά την επιθυμία έρχεται η σειρά των απορριμάτων…
Ο έρωτας από την άλλη είναι η διάθεση να φροντίσουμε και να προστατεύσουμε το αντικείμενο της φροντίδας μας… Να βυθίσουμε, να απορροφήσουμε και να αφομοιώσουμε το υποκείμενο στο αντικείμενο, όχι αντιστρόφως, όπως στην περίπτωση της επιθυμίας. Έρωτας σημαίνει να προσθέτουμε στον κόσμο-όπου κάθε πρόσθεση είναι το ζωντανό ίχνος του ερώντος. Στον έρωτα ο εαυτός μετεμφυτεύεται λίγο λίγο στον κόσμο. Ο ερών επεκτείνεται με το να παραδίδεται στο αγαπημένο αντικείμενο.
Ο έρωτας αφορά την επιβίωση του εαυτού μέσω της ετερότητας του εαυτού-και έτσι, ο έρωτας σημαίνει μιαν ανάγκη να προστατεύσουμε, να θρέψουμε, να προφυλάξουμε. Επίσης, να χαϊδέψουμε, να κακομάθουμε και να κανακέψουμε ή να περιφρουρήσουμε ζηλόφθονα, να περιφράξουμε, να εγκλωβίσουμε. Έρωτας σημαίνει να είσαι στην υπηρεσία, να τελείς διαθέσιμος, να αναμένεις εντολές-μπορεί όμως και να σημαίνει απαλλοτρίωση και υπέρβαση ευθύνης: κατίσχυση μέσω παράδοσης, θυσία που ανακλάται ως αύξηση… Ο έρωτας και η επιθυμία δρουν αντίρροπα. Ο έρωτας είναι ένα δίχτυ που απλώνεται στην αιωνιότητα, η επιθυμία ένα στρατήγημα προς αποφυγή των αγγαρειών της ύφανσης…
αποσπάσματα από το βιβλίο του Ζύγκμουντ Μπάουμαν «Ρευστή αγάπη» Για την ευθραστότητα των ανθρώπινων δεσμών. Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ
