Τι σημαίνει όμως να είναι κανείς «τοξικός»; Γιατί αποκαλείται έτσι; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματά του και ποιες οι επιπτώσεις σε όσους τον συναναστρέφονται; Ο όρος «τοξικός» δεν έχει δοθεί τυχαία, καθώς τα άτομα τα οποία ανήκουν σε αυτή την κατηγορία έχουν την ιδιότητα να αυξάνουν τα επίπεδα των φλεγμονωδών πρωτεϊνών στον οργανισμό των ανθρώπων που τους περιστοιχίζουν, δηλαδή να συμβάλλουν μακροπρόθεσμα στην εκδήλωση διαφόρων ψυχικών και σωματικών ασθενειών (πχ. κατάθλιψη, καρδιοπάθεια κα.) των γύρω τους. Γενικά, θα μπορούσε να πει κάποιος ότι πρόκειται για άτομα αρνητικά τα οποία, αν και δηλώνουν ενδεχομένως ότι μας συμπαθούν ή αγαπούν, συμπεριφέρονται σα να μας αντιπαθούν ή μισούν, δηλαδή η συμπεριφορά τους χαρακτηρίζεται από τη μετάδοση αμφιθυμικών μηνυμάτων και συναισθημάτων.
Θέλει μαεστρία για να τους ξετρυπώσεις, αλλά μετά από μερικές επαφές με το «είδος» γίνεται ευκολότερο. Αρχικά, ένας τοξικός άνθρωπος δεν δίνει δεκάρα για σένα. Μπορεί να σου μιλάει ώρες ατέλειωτες για τη δουλειά του, την οικογένειά του και τα όσα έκανε από το πρωί μέχρι το βράδυ, αλλά δεν θα ρωτήσει ποτέ, μα ποτέ για σένα. Συνήθως δεν σου δίνει καν την ευκαιρία να μιλήσεις, αλλά μόλις τολμήσεις να αναφέρεις κάτι, τότε αμέσως θα θυμηθεί κάτι που ο ίδιος έκανε σχετικά με αυτό.
Και ως φυσικό επακόλουθο, ένα άτομο που αρχίζει όλες τις φράσεις του με «εγώ» είναι αναμενόμενο να πιστεύει ότι τα γνωρίζει και όλα. Για τον τοξικό άνθρωπο, τίποτα και κανείς δεν είναι ανώτερος ή εξυπνότερος από αυτά που λέει και κάνει. Μην τους βλέπεις έτσι, χαμογελαστούς, καλούς με τους τριγύρω και πάντα πρόθυμους να βοηθήσουν. Για αυτόν είστε πολύ απλά κατώτεροι και τίποτα δεν ξεπερνά το πόσο ευχαριστημένος είναι με τον εαυτό του. Όπως είπαμε και πιο πάνω, αυτές τις «ανθρώπινες μαύρες τρύπες» δεν τις πιάνει εύκολα το ραντάρ μας. Οι τοξικοί άνθρωποι μπορεί να είναι τρομερά σαγηνευτικοί, αλλά έχουν κακό σκοπό: θέλουν όλα αυτά που μπορούν να «ρουφήξουν» από τους γύρω τους.
Ας τους γνωρίσουμε, όμως, από πιο κοντά, ώστε να μπορέσουμε να οργανώσουμε καλύτερα την άμυνά μας απέναντί τους:
1. Ο drama queen
Ο χαρακτήρας τους μπορεί να μας εξουθενώσει, καθώς αυτοί δεν αναφέρουν απλώς, ούτε διηγούνται τις καθημερινές τους ιστορίες, αλλά τις ερμηνεύουν. Και γι’ αυτό θέλουν κοινό να ακούει, να θαυμάζει, να μένει με το στόμα ανοιχτό και να χειροκροτεί. «Το κρυολόγημά τους κράτησε ένα μήνα και παρά τρίχα δεν τους οδήγησε στον θάνατο», «Το μεγάλο κύμα που είδαν φέτος στην παραλία ήταν τσουνάμι»: Περιγράφουν το καθετί που τους συμβαίνει με υπερβολές που και οι ίδιοι τελικά ίσως τις έχουν πιστέψει. Ζουν ανάμεσα στον μύθο και την πραγματικότητα και δίνουν τη δική τους παράσταση.
Πώς να προστατευτούμε Όταν δεν συναναστρεφόμαστε συχνά έναν τέτοιον άνθρωπο, μπορεί και να μας διασκεδάζει, όταν όμως πρόκειται για κάποιον πολύ δικό μας με τον οποίο βλεπόμαστε συχνά, ή ακόμα χειρότερα ζούμε μαζί του, τότε αυτή η σχέση κουράζει πολύ. Δεν μπορούμε να ανήκουμε συνεχώς στο διαδραστικό κοινό που χειροκροτεί, συμπάσχει και αφήνει επιφωνήματα θαυμασμού. Βγαίνουμε, λοιπόν, όσο πιο γρήγορα γίνεται από αυτό το θέατρο του παραλόγου.
2. Ο γκρινιάρης
Η γκρίνια, ειδικά όταν προέρχεται από πολύ κοντινούς μας ανθρώπους που ζουν στο σπίτι ή στη δουλειά μας, μπορεί να στοιχειώσει τη ζωή μας. Η σχέση μας μαζί τους καταντάει μονότονη, κουραστική και σε πολλές περιπτώσεις δυσβάσταχτη. Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατες έρευνες, η συστηματική γκρίνια μπορεί να προκαλέσει σε όσους την υφίστανται μέχρι και αλλοιώσεις στους νευρώνες του εγκεφάλου που σχετίζονται με την επεξεργασία και την επίλυση προβλημάτων.
Πώς να προστατευτούμε Δυστυχώς σε αυτού του είδους τις σχέσεις δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης. Συχνά η γκρίνια μετατρέπεται σε συμπεριφορά ρουτίνας που μπορεί και να τη συνηθίσουμε, όχι όμως χωρίς κόστος, καθώς διαταράσσει την ψυχική μας ηρεμία. Γι’ αυτό, παίρνουμε βαθιές ανάσες και ριζικές αποφάσεις.
Είναι πολύ δύσκολο να συνυπάρξει κανείς με νάρκισσους, καθώς έχουν μειωμένη ενσυναίσθηση. Δεν βάζουν σχεδόν ποτέ τον εαυτό τους στη θέση των άλλων, λόγω έλλειψης συναισθηματικής κατανόησης, αλλά και γιατί είναι επικεντρωμένοι στις δικές τους ανάγκες, στις οποίες δίνουν σταθερά προτεραιότητα, και πολύ συχνά αγνοούν τα όρια των άλλων. Για έναν νάρκισσο τα πάντα περιστρέφονται γύρω από εκείνον. Γι’ αυτό επιζητά άπληστα την προσοχή των άλλων και λαχταρά συνεχώς τον θαυμασμό τους.
Πώς να προστατευτούμε Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι προσδοκίες μας πρέπει να είναι ρεαλιστικές. Μην περιμένουμε πολλά από έναν νάρκισσο, γιατί θα απογοητευτούμε. Η σχέση αυτή είναι μονόπλευρη. Αν το πάρουμε απόφαση και δεν επενδύσουμε σε αυτήν, τότε δεν έχουμε να χάσουμε και πολλά. Αν όμως δεν μπορούμε να διαχειριστούμε την κατάσταση με αυτόν τον τρόπο, πρέπει να τον απομακρύνουμε.
4. Ο ζηλιάρης-ανταγωνιστικός
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτής της προσωπικότητας είναι να υποβαθμίζει τον δικό μας τρόπο ζωής και να εξυψώνει τον δικό του. Αυτοί οι χαρακτήρες μάς ανταγωνίζονται συνέχεια, στη δουλειά, στις επιτυχίες, στα χρήματα, στην προσωπική ζωή. Είναι εκείνοι που λένε πολλά και κάνουν λίγα. Είναι ιδιαίτερα επικριτικοί σε οτιδήποτε μας δίνει χαρά ή μας καταξιώνει. Υποτιμούν τα προτερήματά μας, ζηλεύουν τη σχέση μας με άλλους ανθρώπους.
Πώς να προστατευτούμε Αν η κατάσταση είναι ανυπόφορη, τους βγάζουμε τελείως από τη ζωή μας. Αν όμως μας συνδέουν με αυτούς δεσμοί αγάπης ή αλληλεξάρτησης, τότε πρέπει αρχικά να κατανοήσουμε ότι η ζήλια που εκδηλώνουν οι άνθρωποι αυτοί μπορεί να οφείλεται σε βαθύτερες δυσλειτουργικές δομές της προσωπικότητάς τους και γι’ αυτό ίσως χρειάζονται πιθανότατα τη βοήθεια κάποιου ειδικού.
5. Το θύμα
Μια τέτοια προσωπικότητα μπορεί στην κυριολεξία να μας εξουθενώσει. Αυτοί οι τύποι ανθρώπων από το πρωί μέχρι το βράδυ κλαίγονται, μονολογούν και μουρμουρίζουν για τα δεινά που τους συμβαίνουν. Βλέπουν το ποτήρι μισοάδειο και ποτέ μισογεμάτο. Κάθε φορά που προσπαθούμε να τους βοηθήσουμε, εκείνοι θα βρουν ένα «αλλά…». Μπροστά τους βλέπουν συνεχώς εμπόδια. Στη μνήμη τους ανακαλούν αποκλειστικά τα δυσάρεστα γεγονότα. Έχουν να μας διηγηθούν μόνο «ιστορίες δυστυχίας», με αποτέλεσμα να «μαυρίζουν» και τη δική μας ζωή. Η κάθε επαφή μαζί τους μας μεταμορφώνει σε ένα ψυχικό ράκος. Η προσωπικότητά τους είναι τόσο θλιβερή, που μας καταβάλλει. Δεν είναι μόνο ότι δεν είναι ευχάριστοι στην παρέα, αλλά αυτή η απαισιόδοξη στάση επηρεάζει και τη δική μας ζωή.
Πώς να προστατευτούμε
Απόλυτη δικαίωση για αυτούς είναι να σας δουν να χάνετε σιγά σιγά την αυτοεκτίμηση σας, όπως ένα σαράκι που τρώει το πόδι μιας καρέκλας. Στον χώρο που αναπνέει ένας τοξικός άνθρωπος δεν υπάρχει οξυγόνο για τους άλλους.
Το να δέχεσαι την παρουσία ενός τέτοιου ανθρώπου στη ζωή σου είναι σαν να καταπίνεις λίγες σταγόνες δηλητήριο κάθε μέρα. Αργά αλλά σταθερά θα σε εξοντώσει. Συνήθως βέβαια πρόκειται για άτομα που δεν είναι εύκολο να βγουν τελείως από τη ζωή σας, επομένως το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να μειώσετε στο ελάχιστο την έκθεση στην τοξικότητά τους.
