Μίλαν Κούντερα – Αισθάνομαι….Ο άνθρωπος είναι ένα σχέδιο για το οποίο θα μπορούσε να πει κανείς το ίδιο πράγμα. Καμιά Ανιές, κανένας Πωλ, δεν σχεδιάστηκαν στον υπολογιστή, αλλά ακριβώς ένα πρότυπο: το ανθρώπινο ον, σε πλήθος αντιτύπων που είναι απλά παράγωγα του αρχικού προτύπου και δεν έχουν καμία ατομική ουσία. Όχι περισσότερο από αυτήν που έχει ένα αυτοκίνητο που βγαίνει από τα εργοστάσια της Ρενώ. Την ουσία του αυτοκινήτου πρέπει να την αναζητήσει κανείς πέρα από αυτό το αυτοκίνητο, στα αρχεία του κατασκευαστή. Μόνο ένας αριθμός σειράς ξεχωρίζει το ένα αυτοκίνητο από το άλλο.
Σ’ ένα ανθρώπινο αντίγραφο, ο αριθμός είναι το πρόσωπο, αυτό το τυχαίο και μοναδικό σύνολο χαρακτηριστικών. Ούτε ο χαρακτήρας, ούτε η ψυχή, ούτε αυτό που ονομάζουν “εγώ” δεν αποκαλύπτονται στο σύνολο αυτό. Το πρόσωπο δεν κάνει τίποτ’ άλλο παρά να αριθμεί ένα αντίτυπο…….
Μετά το θάνατο, ποιον τρόπο ύπαρξης είχε προγραμματίσει ο υπολογιστής;….
Η ζωή έχει μεταμορφωθεί σε μια εκτεταμένη παρτούζα στην οποία όλος ο κόσμος παίρνει μέρος. Όλος ο κόσμος μπορεί να δει σε μια τροπική πλαζ την πριγκίπισσα της Αγγλίας να γιορτάζει τα γενέθλιά της γυμνή.
Φαινομενικά, η φωτογραφική μηχανή δεν ενδιαφέρεται παρά για τους διάσημους ανθρώπους, αλλά αρκεί να συντριβεί ένα αεροπλάνο δίπλα σας, ν’ ανάψουν φλόγες στο πουκάμισό σας, για να γίνετε κι εσείς διάσημοι και να περιληφθείτε στη γενική παρτούζα που δεν έχει τίποτα να κάνει με την απόλαυση, αλλά αναγγέλλει πανηγυρικώς ότι κανένας δεν μπορεί πια πουθενά να κρυφτεί και ότι ο καθένας είναι στο έλεος όλων.
….Ο ατομικισμός; Πού είναι ο ατομικισμός όταν η μηχανή σε φωτογραφίζει τη στιγμή της αγωνίας σου; Αντίθετα, είναι φανερό ότι το άτομο δεν ανήκει πια στον εαυτό του, ότι είναι εντελώς ιδιοκτησία των άλλων……δεν βλέπεις παρά τις πολυάριθμες παραλλαγές ενός και μόνον προσώπου και ότι ποτέ, κανένα άτομο δεν έχει υπάρξει…..
Όταν αγαπάς κάποιον, αγαπάς το πρόσωπό του και το κάνεις έτσι ολότελα διαφορετικό από τα άλλα.
– Το ξέρω. Με γνωρίζεις από το πρόσωπό μου, με γνωρίζεις ως πρόσωπο, και ποτέ δε με γνώρισες διαφορετικά. Έτσι δεν μπόρεσε να σου περάσει η ιδέα ότι το πρόσωπό μου δεν είμαι εγώ.
Κι αφού δεν ξέρουμε ποιοι αληθινά είμαστε εμείς και ποιοι αληθινά είναι οι άλλοι, πώς μπορούμε να ερωτευόμαστε; Αυταπάτη ο έρωτας…
…Πώς να ζήσει κανείς σ’ έναν κόσμο με τον οποίο δεν συμφωνεί; Πώς να ζήσει με τους ανθρώπους, όταν δεν μπορεί να οικειοποιηθεί ούτε τα βάσανα ούτε τις χαρές τους; Όταν δεν ξέρεις να είσαι ένας απ’ αυτούς;…
…Φαντάσου ότι έχεις ζήσει σ’ έναν κόσμο όπου δεν υπάρχουν καθρέφτες. Θα το είχες ονειρευτεί το πρόσωπό σου, θα το είχες φανταστεί σαν ένα είδος εξωτερικής αντανάκλασης αυτού που θα υπήρχε μέσα σου. Κι έπειτα, υπόθεσε ότι στα σαράντα σου χρόνια θα σου έτειναν έναν καθρέφτη. Φαντάσου τη φρίκη σου. Θα είχες δει ένα τελείως ξένο πρόσωπο και θα είχες καταλάβει καθαρά αυτό που αρνείσαι να παραδεχτείς: το πρόσωπό σου δεν είσαι εσύ…»
…Τίποτα δεν είναι περισσότερο προνομιακό από το να υιοθετείς μια παιδιάστικη συμπεριφορά. Καθώς είναι ακόμα αθώο και άπειρο, το παιδί μπορεί να επιτρέψει στον εαυτό του ό,τι θέλει. Καθώς δεν έχει περάσει ακόμα στον κόσμο όπου βασιλεύει ο τύπος, δεν είναι υποχρεωμένο να τηρεί τους κανόνες της καλής συμπεριφοράς. Μπορεί να εκφράζει τα συναισθήματά του χωρίς να υπολογίζει τις συνέπειες…
…Σκέπτομαι, άρα υπάρχω, είναι μια διανοητική τοποθέτηση που υποτιμά τον πονόδοντο. Αισθάνομαι, άρα υπάρχω, είναι μια αλήθεια με πολύ γενικότερο βεληνεκές που αφορά και κάθε ζωντανό πλάσμα. Το εγώ μου δεν διακρίνεται ουσιωδώς από το δικό σας με τη σκέψη. Πολλοί άνθρωποι, λίγες ιδέες: σκεπτόμαστε όλοι το ίδιο πράγμα λίγο πολύ, μεταθέτοντας, δανειζόμενοι, κλέβοντας ο ένας τις ιδέες του άλλου. Αν όμως κάποιος με πατήσει στον κάλο, είμαι εγώ μόνο που νιώθω τον πόνο. Το θεμέλιο του εγώ δεν είναι η σκέψη, αλλά ο πόνος, το πιο στοιχειώδες αίσθημα όλων…
…Παράξενη, αξέχαστη στιγμή: είχε ξεχάσει το εγώ της, είχε χάσει το εγώ της, και είχε απελευθερωθεί από αυτό. Και εκεί υπήρχε η ευτυχία…
…Το πρόβλημα δεν είναι ο θάνατος: είναι η αθανασία. Η «μικρή» και η «μεγάλη». Τη μικρή την κερδίζουμε όλοι, λίγο-πολύ, στη μνήμη αυτών που μας αγάπησαν. Τη μεγάλη την αξιώνονται εκείνοι που διαβαίνουν το όριο της φήμης, αλλά και κάποιοι γύρω τους…
Μίλαν Κούντερα “Αθανασία”
